Tại sao bạn nên cân nhắc mua một bộ xét nghiệm DNA?
Là con người, đa số chúng ta đều có mong muốn mạnh mẽ được hiểu rõ hơn về bản thân bằng cách kết nối với quá khứ của mình. Một trong những cách tốt nhất để bạn có thể làm điều này là khám phá một cách rõ ràng nền tảng gia đình của bạn. Mua một bộ xét nghiệm DNA là một bước để tự khám phá. Thật may mắn, ngành khoa học trong lĩnh vực này đã liên tục cải tiến trong vài năm qua, và hiện tại đã có sẵn một số lựa chọn trên thị trường với giá cả phải chăng. Báo cáo từ một xét nghiệm DNA sẽ cho bạn bức tranh rõ ràng hơn về việc bạn là ai và bạn đến từ đâu – cung cấp hiểu biết sâu sắc hơn về các tiềm lực mà về cơ bản, bạn không thể tự mình có được.
Các xét nghiệm DNA tổ tiên chính xác đến mức nào?
Mặc dù ngành khoa học đằng sau việc xét nghiệm di truyền tại nhà tương đối mới, nhưng các nhà cung cấp trong ngành này đã đạt được nhiều tiến bộ trong một khoảng thời gian ngắn. Trên thực tế, các công ty này thường có khoảng 90%+ độ chính xác trong việc xác định phương sai di truyền của chúng ta. Độ chính xác trong các kết quả của bạn phụ thuộc vào một vài yếu tố, bao gồm:
- Chất lượng của mẫu DNA được cung cấp
- Loại xét nghiệm chính xác đang được thực hiện trên DNA của bạn
- Số vùng địa sinh học được bao phủ bởi một nhà cung cấp
- Quy mô cơ sở dữ liệu tham chiếu của nhà cung cấp
Về mặt công tác phòng thí nghiệm thực tế, có một chút biên độ cho sự sai số. Khi các nhà cung cấp đánh giá hàng triệu vị trí trên DNA của bạn, họ có thể mắc khoảng 1.000 lỗi, điều này có thể được phản ánh trong kết quả của bạn. (Tính gần đúng này cũng áp dụng cho các công ty cung cấp dịch vụ tầm soát sức khỏe di truyền như 23andMe, Helix và Orig3n.) Điều này có thể lý giải vì sao, chẳng hạn: kết quả của bạn có thể cho thấy bạn là một phần của một nhóm sắc tộc mà bạn không bao giờ ngờ tới, hoặc thậm chí tại sao cặp song sinh giống hệt nhau có thể nhận được các kết quả khác nhau. Một yếu tố khác cần xem xét là có chút ít biến dị di truyền ở một số phần trên thế giới. Vương quốc Anh là một ví dụ hay cho điều này. Ai đó có thể tin rằng tổ tiên của họ là hoàn toàn là người Anh. Tuy nhiên về mặt di truyền, Anh rất giống với Ireland. Vậy nên, lỗi xét nghiệm khả dĩ có thể là kết quả của sự tương đồng giữa hai nơi. Bạn cũng nên nhớ rằng mọi người đều được nhận một nửa DNA từ mẹ và một nửa từ cha của mình. Điều đó nghĩa là luôn có khả năng ai đó sẽ không nhận được DNA từ một số thành viên trong gia đình. Vì vậy, ngay cả khi bạn lớn lên trong những câu chuyện kể về tổ tiên người Do Thái xa xôi của bạn, tổ tiên đó có thể không xuất hiện trong báo cáo cuối cùng của bạn. Tuy nhiên, quan trọng là điều đó không có nghĩa kết quả xét nghiệm DNA thiếu chính xác. Đó chỉ là cách mà DNA hoạt động.
Các xét nghiệm DNA đang tiếp tục tiến bộ như thế nào?
Xét nghiệm DNA đã tạo nên những bước nhảy vọt trong một thời gian ngắn. Ngành khoa học này liên tục phát triển, nghiên cứu mới luôn được tiến hành, và các phương pháp luận cũng như các công nghệ không ngừng cải tiến. Theo đó, các công ty đang dần trở nên giỏi hơn trong việc ước tính, bên cạnh những thứ khác:
- Tỷ lệ sắc tộc của bạn
- Nơi họ hàng của bạn sinh sống
- Tổ tiên chung của các nhóm địa sinh học
23andMe, AncestryDNA và FamilyTreeDNA đang ngày càng trở nên tốt hơn trong việc xác định sự di cư của tổ tiên bạn qua các thế hệ. Quan trọng là, các nhà cung cấp xét nghiệm liên tục so sánh mỗi bộ DNA mới với các nhóm tham chiếu đã biết mà họ có trong bộ dữ liệu người dùng hiện có của mình. Những thứ này luôn thay đổi và phát triển. Điều đó nghĩa là một xét nghiệm được thực hiện cách đây ba năm có thể sẽ cho kết quả khác bây giờ, vì nhiều người đã bổ sung thông tin cá nhân của họ. Đây cũng là lý do tại sao việc đăng ký có thể quan trọng vì nhiều công ty sẽ cập nhật cho bạn khi dữ liệu mới, liên quan đến cá nhân tiếp tục có sẵn. Ví dụ: AncestryDNA sẽ tự động cập nhật báo cáo của bạn khi có thông tin mới.
Ba loại xét nghiệm DNA
Ba loại xét nghiệm phả hệ phổ biến nhất là nhiễm sắc thể thường, mtDNA và Y-DNA. Mỗi loại cung cấp thông tin di truyền khác nhau. Lưu ý rằng không phải mọi công ty đều cung cấp cả ba loại xét nghiệm.
DNA nhiễm sắc thể thường
Đây là loại DNA được xét nghiệm phổ biến nhất trong ngành. Nhiễm sắc thể thường là loại nhiễm sắc thể mà bạn được thừa hưởng từ cả bố lẫn mẹ, đưa nó trở thành một xét nghiệm lý tưởng để khám phá di sản và tổ tiên của bạn từ cách đây đến mười thế hệ. Phân tích DNA nhiễm sắc thể thường thường cực kỳ chính xác.
mtDNA
DNA ty thể (mtDNA) là loại được truyền lại chỉ từ mẹ bạn. Khi đặt dưới kính hiển vi, các kết quả của bạn sẽ hiển thị thông tin di truyền từ phía mẹ của gia đình bạn (dòng dõi bên ngoại). Không phải mọi công ty đều cung cấp xét nghiệm này.
Y-DNA
Đây là DNA được phân tích để cho thấy phía bên cha của gia đình bạn. Việc xét nghiệm loại DNA này được thực hiện trên nhiễm sắc thể Y, chỉ được truyền từ cha sang con trai. Đây là nơi bạn phải cẩn thận khi đi dọ giá trước lúc mua – các quý cô sẽ không muốn đặt nhầm một xét nghiệm Y-DNA đâu!
Xét nghiệm DNA tổ tiên cung cấp loại thông tin gì?
Một cái nhìn chi tiết về lịch sử gia đình của bạn. Nhiều công ty xét nghiệm DNA, chẳng hạn như Living DNA, có thể đánh giá các cuộc di cư của tổ tiên bạn trong suốt lịch sử. Một số thậm chí còn cho phép bạn khám phá những cuộc di cư đó bằng các bản đồ tương tác, thân thiện với người dùng kéo dài hàng thế kỷ. Bạn sẽ có thể thấy ai đã di cư đến đâu, từ vùng nào và khi nào. Chưa kể, các công ty xét nghiệm DNA thường có quyền truy cập vào hàng tỷ hồ sơ như:
- Hồ sơ khai sinh
- Giấy chứng nhận kết hôn
- Ảnh chụp
- Cáo phó
- Hộ chiếu
Với quyền truy cập vào nhiều thông tin như vậy, bạn có thể dần dần xây dựng một cây phả hệ đang phát triển, có thể chia sẻ kéo dài hàng thế kỷ trong quá khứ. Hơn thế nữa, một số công ty thậm chí sẽ tích cực giúp bạn trong quá trình này. Ví dụ: AncestryDNA sẽ thông báo cho bạn bất cứ khi nào họ phát hiện ra một mối quan hệ di truyền tiềm năng. Thông tin về những người thân mà bạn chưa bao giờ biết là mình có. Kết quả từ một xét nghiệm DNA bán hàng trực tiếp cho phép bạn kết nối với những người thân còn sống, tiềm năng. Đây thường là những người bạn không hề biết mình có liên quan đến họ. Điều này có thể đặc biệt ý nghĩa đối với những ai được nhận nuôi. Tùy thuộc vào công ty bạn chọn, bạn có thể kết nối với hàng trăm người trùng khớp DNA. Các nhà cung cấp xét nghiệm thường có hàng triệu khách hàng trong cơ sở dữ liệu tham chiếu của họ. Trên thực tế, AncestryDNA tuyên bố có một cộng đồng trực tuyến gồm 20 triệu người. Đây là những khách hàng đã thực hiện các xét nghiệm DNA tổ tiên của công ty này và cung cấp thông tin liên hệ của họ. Cộng đồng càng lớn, bạn càng có nhiều khả năng tìm thấy những người thân khả dĩ, tương tác với họ và phát triển cây phả hệ của bạn.
Một bức tranh rõ ràng hơn về nguồn gốc sắc tộc của bạn.
Kết quả xét nghiệm DNA cho bạn cái nhìn sống động về lịch sử di truyền của bạn – từ tổ tiên gần đây đến cổ xưa. Nó làm điều này bằng cách xem xét kỹ DNA cá nhân của bạn và cho phép bạn xem các thành phần phân tử tạo nên bạn, chính bạn. Một xét nghiệm DNA tổ tiên có thể phân tích hàng triệu điểm dữ liệu riêng biệt trên bộ gen người. Vì con người có khoảng 99,9% DNA chung nên điều quan trọng là xem xét kỹ các chỉ thị di truyền cụ thể khác nhau ở từng người và làm cho mỗi chúng ta trở nên độc nhất. Phân tích các chỉ thị khác biệt này có thể cung cấp một dấu hiệu rất chính xác về tổ tiên của bạn là ai. Nếu các chỉ thị của bạn giống với các chỉ thị của một nhóm cụ thể thì bạn rất có khả năng xuất thân từ nhóm đó.
Làm thế nào để bạn đọc được các kết quả xét nghiệm DNA?
Kết quả xét nghiệm DNA trong phòng thí nghiệm thường dễ hiểu. Các công ty cố gắng làm cho mọi thứ thân thiện với người dùng nhất có thể, mặc dù điều này sẽ khác nhau một cách rõ ràng trong toàn ngành. Việc tìm kiếm qua rất nhiều dữ liệu có thể là quá sức, vì vậy hãy cứ từ từ. Dưới đây là một số điểm cơ bản cần ghi nhớ:
- Tỷ lệ sắc tộc chỉ là ước tính
- Một số tỷ lệ là do lỗi
- Các mối quan hệ theo vị trí cho thấy kết quả trùng khớp DNA có thể xảy ra
- Kết quả về sức khỏe thể chất và tinh thần không mang tính tuyệt đối
Tại sao các xét nghiệm DNA thể hiện vùng chứ không phải quốc gia?
Các quốc gia và “vùng” là không giống nhau. Quốc gia là các thiết lập nhân tạo, dựa trên chính trị, không có mối quan hệ khoa học thực sự với di truyền học của bạn. Trái lại, các vùng địa sinh học có tương quan với các vị trí của tổ tiên di truyền của bạn qua các thế hệ. DNA cụ thể của bạn có chứa một số “chỉ thị” nhất định. Các chỉ thị này là kết quả của các nhóm sắc tộc cụ thể sinh sản trong cùng một vị trí chung, hoặc “vùng” theo thời gian. Các nhóm đã trộn lẫn trong cùng một vùng có các tương đồng di truyền. Các vùng này thường chồng chéo nhau và diễn ra một cách tự nhiên, không giống như các quốc gia.
Cơ sở dữ liệu tham chiếu là gì?
Cơ sở dữ liệu tham chiếu là thứ giúp cho việc tìm kiếm người thân còn sống trở nên khả dĩ. Nó là kho lưu trữ của mỗi người đã thực hiện xét nghiệm DNA của nhà cung cấp và cho phép thông tin của họ khả dụng. Tất nhiên, mỗi công ty đều có chút khác biệt. Nhưng nói chung, nó là một tập hợp gồm tên, dữ liệu di truyền và thông tin liên hệ của khách hàng. Ví dụ: AncestryDNA có cơ sở dữ liệu lớn nhất. Khách hàng phải thiết lập các cài đặt quyền riêng tư/chia sẻ trước hoặc sau khi nhận được kết quả từ bộ xét nghiệm của họ. Tùy thuộc vào những cài đặt đó là gì, kết quả xét nghiệm của bạn có thể được dùng để kết nối bạn tới những người trong cơ sở dữ liệu đó với những người mà bạn chia sẻ liên kết di truyền với họ. Điều này áp dụng cho tất cả mọi người trong cơ sở dữ liệu tham chiếu của một công ty.
Pha trộn là gì?
Pha trộn là những gì bạn đã được thừa hưởng trong DNA của mình từ sự kết hợp của tổ tiên bạn. Nó đề cập đến sự sinh sản giữa các nhóm sắc tộc ở một vùng cụ thể trên thế giới. Nó là một thuật ngữ khoa học được dùng để phân loại tỷ lệ sắc tộc của bạn.
Nó có nghĩa gì khi nói là một phần người Neanderthal?
Đừng lo lắng nếu kết quả xét nghiệm DNA của bạn nói rằng bạn là một phần của người Neanderthal – điều đó không có nghĩa xấu gì cả. Người Neanderthal chỉ là một trong nhiều loài người tồn tại cách đây 40.000 năm. Họ sống ở châu Âu và sau đó, vì những lý do chưa rõ, đã tuyệt chủng trước khi nền văn minh bắt đầu. Tuy nhiên, họ hòa lẫn với các loài người khác khi còn tồn tại. Vì vậy, việc bất kỳ ai có tổ tiên người châu Âu mang trong mình một chút DNA của người Neanderthal cũng là chuyện bình thường.
Những loại bộ xét nghiệm DNA nào khác có sẵn?
Hiện nay, các công ty xét nghiệm DNA đang cung cấp ngày càng nhiều các dịch vụ tìm kiếm tổ tiên. Ngoài tổ tiên, hai loại xét nghiệm DNA phổ biến nhất nữa là chế độ ăn uống, thể dục và sức khỏe thể chất, tinh thần.
Chế độ ăn uống và thể dục
Những loại xét nghiệm DNA này có thể cung cấp hiểu biết hữu ích về chế độ dinh dưỡng và luyện tập lý tưởng dựa trên nền tảng di truyền của bạn. Ví dụ: Orig3n tập trung kiểm tra các gen liên quan đến:
- Sự trao đổi chất
- Dinh dưỡng
- Tiềm năng thể dục
- Da và tóc
- Hành vi
- v.
Sức khỏe thể chất và tinh thần
Nhiều công ty xét nghiệm DNA có thể giúp bạn xác định bất kỳ tình trạng sức khỏe nào mà bạn có thể bị di truyền hoặc là người mang mầm bệnh. Thông tin này quan trọng để biết được những triệu chứng nào cần chú ý hoặc các biện pháp phòng ngừa cần thực hiện. Ví dụ: 23andMe xét nghiệm các bẩm chất cho tối đa 40 tình trạng sức khỏe, trong đó có:
- Bệnh Parkinson
- Ung thư vú
- Bệnh Alzheimer
Chi phí xét nghiệm DNA là bao nhiêu?
Giá xét nghiệm DNA rất khác nhau. Tùy thuộc vào nhà cung cấp và xét nghiệm chính xác mà bạn đặt hàng, dự kiến bạn có thể trả đâu đó từ dưới 50$ đến hơn 600$. Bạn nên luôn chú ý khi dọ giá để chọn đúng xét nghiệm cho mình. Bạn cũng nên chọn lọc càng kỹ càng tốt. Và đừng quên cẩn thận khi tìm kiếm xét nghiệm phù hợp. Nhìn chung, một số công ty sẽ cung cấp dịch vụ đáng đồng tiền của bạn hơn so với những công ty khác. Tuy nhiên, bạn nên luôn luôn để ý tìm những ưu đãi đặc biệt, phiếu giảm giá và các gói giảm giá có sẵn. Ngoài ra, hãy nhớ rằng không phải mọi công ty đều cung cấp vận chuyển miễn phí, và có thể có các đăng ký tiếp diễn hoặc các khoản phí ẩn. Vì vậy, hãy luôn đọc các điều khoản bất lợi.
Làm sao để tôi biết xét nghiệm DNA nào phù hợp với mình?
Việc tìm thấy bộ xét nghiệm DNA phù hợp thực sự phụ thuộc vào các nhu cầu cụ thể của bạn. Thế nên bạn phải chuẩn bị sẵn ý tưởng về những gì bạn đang tìm kiếm. Không có hai nhà cung cấp nào là hoàn toàn giống nhau. Một số công ty như AncestryDNA chuyên kết hợp các kết quả xét nghiệm của bạn với quyền truy cập vào hàng tỷ hồ sơ lịch sử để giúp xây dựng cây phả hệ của bạn. chuyên kết hợp các kết quả xét nghiệm của bạn với quyền truy cập vào hàng tỷ hồ sơ lịch sử để giúp xây dựng cây phả hệ của bạn.Vitagene. Hơn nữa, một số nhà cung cấp chuyên về các cơ sở dữ liệu tham chiếu nền tảng đa số khác nhau. Vì vậy, tùy thuộc vào gốc gác sắc tộc của mình, có thể tốt hơn bạn nên chọn nhà cung cấp này thay vì một nhà cung cấp khác. Ví dụ: FamilyTreeDNA có một bản đồ tổ tiên cho hậu duệ người châu Âu. Living DNA có thể cho bạn biết chính xác quận, ví dụ: Cornwall hay Devon, mà một tổ tiên người Anh Quốc đã sống ở đó các thế hệ trước. Còn HomeDNA lại cung cấp các xét nghiệm DNA đặc biệt dành cho những người thuộc di sản châu Phi hoặc châu Á. Nhìn chung, trước khi bạn mua một xét nghiệm từ bất kỳ nhà cung cấp nào, hãy nhớ rằng nhu cầu của bạn được cá nhân hóa như DNA của bạn. Vậy nên mục tiêu là tìm ra một nhà cung cấp đáp ứng được những nhu cầu đó.